Odporność na stres
Odporność na stres to pewien wymiar wewnętrznych sił człowieka, a także strategia radzenia sobie w trudnych sytuacjach dnia codziennego. Dzieci uczestniczą w wielu trudnych dla nich zdarzeniach. Muszą sobie radzić ze stresem spowodowanym np. przez rozwód, separacja, częste choroby, przeprowadzka, powtórny związek małżeński itp. Dzięki odporności dz. mogą przezwyciężać traumatyczne sytuacje, w przeciwnym wypadku kryzysy mogą je zniszczyć.
To czy takie doświadczenia ranią, czy wzmacniają dziecko zależy od jego odporności, która jest podstawową i wrodzoną zdolnością ludzką, rozwijającą się także u wszystkich dzieci. My – dorośli możemy wspierać jej rozwój miedzy innymi za pomocą słów i podejmowanych działań. W każdej chwili dzieci potrzebują miłości, wiary we własne możliwości i w otaczający świat.
Dzieci czerpią siły z trzech źródeł odporności, które pozwalają im pokonać nieszczęścia - odporność jest rezultatem kombinacji wszystkich cech:
- JA MAM (zewnętrzne źródło wsparcia dziecka) – daje dziecku siłę i przekonanie o tym, że posiada blisko siebie ludzi:
- którym ufa i którzy je kochają bezwarunkowo;
- którzy ustalają reguły postępowania sprawiające, że może unikać niebezpieczeństw i kłopotów;
- od których uczy się poprawnie robić różne rzeczy;
- którzy nie wyręczają, bo chcą, aby samodzielnie się uczyło;
- którzy pomagają, gdy jest chore lub gdy jest w niebezpieczeństwie.
- JA JESTEM (świadomość, kim jestem) – daje dziecku siłę i wiarę w to, że jest osobą:
- którą ludzie mogą lubić lub kochać;
- sprawiającą innym przyjemność i okazującą troskę;
- szanującą siebie i innych;
- odpowiedzialną za to, co robi;
- pewną, że wszystko będzie dobrze.
- JA MOGĘ (świadomość swoich działań oraz pewności w zakresie tego co może zrobić) – daje dziecku siłę i wiarę w to, że potrafi:
- rozmawiać z innymi o rzeczach, które je niepokoją;
- znaleźć rozwiązanie problemu;
- kontrolować samego siebie w sytuacji, gdy robi coś niewłaściwego lub niebezpiecznego;
- zdecydować, kiedy należy z kimś porozmawiać lub podjąć jakieś działanie;
- znaleźć kogoś, kto może udzielić pomocy.
Jak budować odporność dziecka w wieku od trzech do siedmiu lat?
Dziecko w tym wieku jest bardzo ruchliwe, aktywne i ciągle zajęte. Wykonuje wiele rzeczy i działań w krótkim czasie, ale często nie doprowadza ich do końca. Labilność uwagi powoduje, że to, co dzieje się wokół i co robią inni, jest najbardziej interesujące.
W aktywności dziecka dominuje zabawa, w której wchodzi ono w różne role i z przyjemnością tworzy wokół siebie świat fikcji (co w młodszym wieku przed. przejawia się jeszcze brakiem oddzielenia rzeczywistości od fikcji). Jego aktywność poznawcza powoduje, że zadaje dużo pytań, na które oczekuje odpowiedzi. Jeśli jej nie uzyska, czuje się odrzucone przez tych, u których szukało pomocy. Przez to może czuć się winne, złe, a nawet bezwartościowe.
Co możemy zrobić?
- Okazywać dziecku bezwarunkową miłość w różny sposób: słowami, przytulaniem oraz w taki sposób, by dziecko czuło się bezpiecznie.
- Głaskać i uspakajać dziecko w sytuacji stresującej oraz zachęcać do stosowania takich technik, jak branie głębokiego oddechu lub liczenie do 10, które ułatwiają odzyskiwanie spokoju.
- Pokazywać, jak należy się zachować w różnych sytuacjach.
- Wymagać przestrzegania reguł i innych form dyscyplinowania, określających granice zachowania i jego konsekwencje, ale zawsze zachowując godność dziecka.
- Chwalić dziecko za wytrwałość w wykonywaniu działania, np. wykonanie rysunku oraz za właściwe zachowania, np. posprzątanie zabawek.
- Zachęcić do samodzielności, pomagać mu odkrywać i nazywać własne i innych uczucia.
- Pomagać w nabywaniu wiedzy na temat własnych cech oraz cech innych osób.
- Dawać przykłady zachowań empatycznych i zachęcać dziecko do okazywania empatii oraz sprawiania przyjemności innym.
- Rozmawiać z dzieckiem, dzielić się wrażeniami z całego dnia, obserwacjami, pomysłami.
- Utrzymywać równowagę między pomocą, jakiej udziela się dziecku, a zachęcaniem do samodzielności.
- Akceptować błędy i porażki dziecka, wskazując inne efektywniejsze rozwiązania.
- Wspierać dziecko w sytuacjach stresowych, zawsze być przy dziecku.
mgr Joanna Madej